Alpha-1 Antitripsin Eksikliği (AATD), karaciğerde üretilen ve akciğer dokusunu koruyan alpha-1 antitripsin (AAT) adlı proteinin eksikliği veya işlev bozukluğu ile karakterize, otozomal kodominant kalıtılan nadir bir genetik hastalıktır. Eksiklik, özellikle akciğerlerde amfizem ve karaciğerde siroz gelişimine yol açar.
AATD, SERPINA1 genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. En yaygın mutasyonlar PiZ ve PiS allelleridir. PiZZ genotipi ağır eksiklikle ilişkilidir. Hastalık kodominant kalıtılır; heterozigot bireylerde orta derecede risk artışı vardır.
En sık görülen bulgular erken yaşta başlayan panlobüler amfizem, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), karaciğer hastalığı (hepatit, siroz, hepatoselüler karsinom), nadiren cilt lezyonları (pannikülit). Sigara içimi hastalığın seyrini kötüleştirir.
Serum AAT düzeyi ölçümü, fenotipleme (izoelektrik odaklama), genetik testler, karaciğer biyopsisi tanıda kullanılır. Akciğer fonksiyon testleri ve görüntüleme yöntemleri hastalığın evresini belirlemede yardımcıdır.
Sigaranın bırakılması en önemli adımdır. AAT replasman tedavisi (intravenöz infüzyonlar) akciğer hastalığını yavaşlatabilir. Karaciğer yetmezliği gelişenlerde karaciğer nakli gerekebilir. Semptomatik tedavi, enfeksiyonların önlenmesi, solunum rehabilitasyonu önerilir.
Kuzey Avrupa kökenli popülasyonlarda daha sık görülür. PiZZ genotipi yaklaşık 1/2000-1/5000 sıklıkta bulunur. Ancak birçok hasta tanı almamış olabilir.
Gen tedavisi, yeni enzim replasman stratejileri, moleküler şaperonlar ve karaciğer hücre yenilenmesi üzerine çalışmalar devam etmektedir.